សេចក្ដីផ្តើម
គ្រប់អ្នកប្រាជ្ញ ទស្សនវិទូ
អ្នកនយោបាយ សាស្ត្រាចារ្យ និសិ្សត និង
បណ្តាគ្រប់មនុស្សជាតិទាំងអស់ នៅលើពិភពលោក ពេលដែលបានលឺអំពីឈ្មោះ សូក្រាត
គឺតែងលេចឡើងនូវគំនិត និង ចិត្តកោតសរសើរ ស្ញប់ស្ញែង
និងគោរពអំពីទស្សនវិទូម្នាក់នេះ។សូក្រាតគឺជាទស្សនវិទូម្នាក់ដែលសំខាន់ និង
ល្បីល្បាញនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តពិភពលោកហើយបានបន្សល់ទុកនូវស្នាដៃជាច្រើនសម្រាប់នយោបាយជីវភាពសង្គមដើម្បី
ឲ្យជីវិតមនុស្សប្រកបដោយអំពើល្អ សន្តិភាព និង ការលូតលាស់រីកចម្រើន។ សូក្រាត
ត្រូវបានគេចាត់ទុកជាទស្សនវិទូម្នាក់ដែលបានបើកសម័យកាលទស្សនវិជ្ជារបស់ទ្វីបអ៊ឺរ៉ុបតាំងពីប្រមាណជា
២៥ សត្សវត្សមកហើយ។គាត់ល្បីដោយសារគាត់យល់ថា ទស្សនវិជ្ជា
ប្រៀបបីដូចជាការស្រាវជ្រាវនិង មានភាពចាំបាច់សំរាប់ការរស់នៅរបស់មនុស្សលោក គាត់ជាគំរូដ៏អស្ចារ្យមួយសម្រាប់មនុស្សជាតិ
អំពីភាពមានជំនឿជាក់លើខ្លួនឯង ព្រោះគាត់បានយកការស្លាប់របស់គាត់ជាសន្យាធានាដើម្បីរក្សា
សច្ចភាពអោយបានរស់រានក្នុងពិភពលោកយើង។អ្វីដែលកូន សិស្សរបស់គាត់បានដឹង
និង ការបង្រៀនរបស់គាត់គឺបានមកពីការពិភាក្សាជជែកវែកញែកពេលខ្លះបានបង្ហាញលក្ខណៈយ៉ាងច្បាស់
ពេលខ្លះមានភាពស្រមើលស្រមៃខ្ពស់នេះត្រូវបានគេដឹងតាមរយៈ ប្លាតុង និង
សៀវភៅ Memorabili របស់ សាកណូហ្វូន អ្នកទាំងពីរជាសិស្សរបស់ សូក្រាត។
ទោះជាមានចំនុចមួយចំនួនមិនចុះសម្រុងគ្នាតែគេឃើញថាការសរសេរបកស្រាយរបស់អ្នកទាំងពីរ
អំពីគំនិតរបស់គ្រូខ្លួនប្រៀបបានជាការបំពេញ
អោយគ្នាទៅវិញទៅមកធ្វើអោយទស្សនៈរបស់ សូក្រាត
ក្លាយជាអមតៈក្នុងទស្សនៈរបស់មនុស្សជាតិ។សូក្រាត ជាអ្នកបើកសម័យកាលទស្សនៈវិជ្ជារបស់ទ្វីបអឺរ៉ុប
សូក្រាត ជាកូនរបស់លោក សូហ្វ្រូននីសគូស ជាជាងចំលាក់ និង
អ្នកស្រី ហ្វណារ៉េត ជាឆ្មបបង្កើតកូនអោយគេ ឭគេនិយាយថានៅ
ពេលចាប់ផ្តើមមុខរបរមុនដំបូងគាត់បានឈានចូលក្នុងវិស័យ សិល្បៈ។នៅពេលឈានចូលដល់វ័យ
ជំទង់ គាត់បានរៀបការជាមួយនារីម្នាក់ ឈ្មោះ សានធីបផា
គេបាននិយាយថាប្រពន្ធរបស់គាត់ជានារីម្នាក់ឆ្នាស់ឆ្នើមគា្មនសីលធម៌
ប៉ុន្តែគេមិនមានភស្តុតាងអះអាងអោយច្បាស់លាស់នោះទេ។ហេតុដូចនេះ សូក្រាត
ធ្លាប់និយាយថា បើអ្នកបានប្រពន្ធម្នាក់ល្អ អ្នកនឹងមានសុភមង្គល
តែបើបានប្រពន្ធម្នាក់មានចរិតឆ្នាស់ឆ្នើម អ្នកនឹងក្លាយជាទស្សនវិទូ។
Will Durant បាននិយាយថា
ប្រពន្ធរបស់សូក្រាតជាមនុស្សស្រលាញ់ សូក្រាត បំផុតហើយមានការឈឺចាប់យ៉ាងខ្លាំងចំពោះមរណភាពរបស់សូក្រាត។គេមិនអាចបង្ហាញច្បាស់ថា
តើនរណាជាគ្រូរបស់សូក្រាតនោះទេ តែគេឃើញថាគាត់ហាក់បានទទួលឥទ្ធិពលពី
ទ្រឹស្តី របស់ Parmenides,
Heraclitus , Anaxagoras រូមជាមួយមនុស្សមូយចំនួនបានទៀតដែលគាំទ្រទ្រឹស្តី
អាតូម ។អ្នកទាំងនោះត្រូវបានគេចាត់ទុកដូចជា
គ្រូរបស់សូក្រាត។មុនពេលគាត់មានអាយុ ៤០ឆ្នាំ
គាត់ត្រូវបានល្បីពីសមត្ថភាពផ្នែកប្រាជា្ញ។តាមការកត់សំគាល់របស់ ប្លាតុង
បានសរសេរថាតាមរយៈការបកស្រាយវោហាសាស្ត្រ និងការនិយាយក្នុងប្រាសាទ ដែននីស
បង្ហាញថាគាត់ជាអ្នកមានចំនេះដឹងជាងគេនៅក្រិចក្នុងស័មយនោះ។សូក្រាតបានប្រើជំនាញខាងវោហាសាស្ត្ររបស់គាត់
ធ្វើអោយមនុស្សមួយចំនួនដែលតែងតែគិតថាគេចេះដឹងគ្រប់បែបយ៉ាង ក្លាយជា គ្មានយល់អ្វីទាំងអស់។សូក្រាត
បានចាប់ផ្តើមស្វែងយល់អំពីសីលធម៌ក្នុងការរស់នៅនិងស្វែងយល់អ្វីទៅហៅថាបញ្ញា។
ជារៀងរាល់ថ្ងៃគាត់បានព្យាយាមពន្យល់អ្នកក្នុងទីក្រុងអាតែនអំពី ទស្សនរបស់គាត់អោយពួកគេមានការកែប្រែក្នុងជីវិត។
ការពន្យល់របស់គាត់តែង ធ្វើឡើងតាមដងវិថីក្នុងទីផ្សារ។ជាធម្មតាពេលគាត់ពន្យល់ពីអ្វីមួយតែងតែមានយុវជនជាច្រើន
បានចូលរួមស្តាប់និងពិចារណា។ គាត់បានពិភាក្សាអំពី សីលធម៌យុត្តិធម៌ សិទ្ធរបស់មនុស្ស។មនុស្សមួយចំនួនបានគិតថាសូក្រាតជាមនុស្សម្នាក់ដាក់ខ្លួនព្រោះទោះជាគាត់ល្បីបែបនេះ
តែគាត់នៅតែមិនដែលបានបោះបង់ចោលកាត្វកិច្ចជាប្រជាពលរដ្ឋល្អម្នាក់បាន ព្យាយាមស្ដារស្ថានភាពប្រទេសជាតិនិង
អប់រំប្រជាជនអោយមានភក្តីភាពជាមួយប្រទេសជាតិ។ទោះជាយ៉ាង
នៅតែមានអ្នកគិតពីគាត់ក្នុងផ្លូវមិនល្អ។គេថាគាត់ជាមនុស្សមិនដែលទទួលគំនិតអ្នកដ៏ទៃ
ហើយចូលចិត្តបំបាក់មុខអ្នកដ៍ទៃក្នុងចំនោមអ្នកដ៍ទៃនិយាយជារួមមកចូលចិត្តរករឿងឈ្លោះ។
តែការគិតបែបនេះជាមនុស្សមិនយល់ពីសច្ចភាបចេះតែ រស់ដើម្បីរស់ មិនបានផ្តល់ភាពរីកចំរើនអោយសង្គមជាតិទេ
តែមាត់របស់គេបានបៀមជាប់នូវពាក្យស្នេហាជាតិ។
ជំពូក១ ទស្សនវិទូរបស់សូក្រាត
ផ្នែកទី១ មនុស្សនិងសីលធម៏
សូក្រាតត្រូវបានគេចាត់ទុកថា
ជាអ្នកដមបូងបង្អស់ដែលបង្កើតនូវទ្រឹស្ដីសីលធម៏ផ្សេងៗ ។ក្នុងទ្រឹស្ដីសីលធម៌ទាំងនោះ
យើងអាចកត់សម្គាល់ឃើញមានគោលដៅជំហរធំបីយ៉ាង ៖ ក.ការទប់ចិត្ត
តាមការស្មានមើលទៅ
សូក្រាតប្រហែលជាគាត់បានប្រៀនប្រដៅខ្លួនឯងរួចជាមិនហើយ
មុននឹងបង្រៀនអ្នកដ៏ទៃឯទៀត។ប៉ុន្តែយើងឥបានដឹងអំពីការអប់រំខ្លួនគាត់នេះទេ។
បើតាមឯកសារ ឡេនុយអេ
របស់អ្នកនិពន្ធអារីស្តូហ្វាន់ សូក្រាតជាមនុស្សម្នាក់មានវ័យចាស់បន្តិចទៅហើយ។
ហើយឯកសារមួយទៀតបានបញ្ចាក់ថាសូក្រាតជាមនុស្សមានចិត្តខ្លាំងណាស់។ យើងអាចដឹងអំពីចិត្តគំនិតរបស់គាត់បាននេះ
ដោយសារជនម្នាក់ដែលរស់នៅស្រុករបស់គាត់ឈ្មោះ
ស្ពាំងថាវ៉ូល ។ កូនជននេះឈ្មោះ អារីស្តូកសែន បានចែងចងអានុស្សាវរីយ៍ស្ដីពីសូក្រាតថា៖
«ពាក្យសម្ដី របស់គាត់ ទឹកមុខគាត់
ព្រមទាំងលក្ខិណៈពិសេសៗឯទៀតដែលមាននៅលើខ្លួនគាត់ទាំងប៉ុន្មាន អាចធ្វើឲ្យគេជឿស្គាល់បានទាំងអស់
។ ប៉ុន្តែទាស់តែពេលនោះគាក់លែងមាត់អ្វីទាំងអស់។
ការចេះទប់ចិត្តខំអត់សង្កត់ចិត្តនេះ
ធ្វើឲ្យគាត់មានជ័យជំនះលើខ្លួនគាត់ជានិច្ច។ កំលាំងចិត្តខាងក្នុងដែលគាត់ចេះទុបចិត្តនេះ
មានឥទ្ធិពលទៅលើទស្សនវិទូក្រោយៗមកទៀតជាពិសេសមកលើប្លាតុង។
“ពុទ្ធិ”ដែលបណ្តាលមកពីការទប់កម្លាំងចិត្ត ត្រូវផ្សព្វផ្សាយជុំវិញខ្លួនគាត់។
គាត់មិនដែលចង់រស់ម្នាក់ឯងទេ គាត់ចង់រស់នៅក្នុងសង្គមជាមួយមនុស្ស
និងដើម្បីមនុស្សទៀតផង។ គាត់ផ្ដល់ចំពោះមនុស្សទូទៅ
នូវកេរ្តិ៍មរតកដ៏មានតំលៃម៉្យាងដែលគាត់ខំស្វះស្វែងរកបានគឺ ការទប់ចិត្ត។
ចំពោះកំលាំងអរូបម៉្យាង
ដែលរុញច្រានឲ្យសូក្រាតរត់រកមនុស្សដ៏ទៃឯទៀតនោះសូក្រាតយល់និងជឿជាក់ថាគាត់បានទទួលបញ្ជាពីអទិទេពដែលតំរូវឲ្យគាត់បំពេញបេសកកម្មមួយ។
ការនោះសកម្មភាពរបស់គាត់នៅក្នុងក្រុងអាថែនគ្មានអ្វីក្រៅអំពីបង្ហាញ
និងពន្យល់ចំពោះមតិសាធារណជនឲ្យដឹង ឲ្យឭ ឲ្យស្គាល់នូវការតាំងខ្លួនជាម្ចាស់លើចិត្តខ្លួនឯងនោះឡើយ។
ក្នុងសម័យនោះ តើមាននរណាទៀតដែលប្រកបដោយគតិបណ្ឌិត ទៅដោយពុទ្ធិលើសជាងសូក្រាតនេះទៀត?
ជីវិតរបស់សូក្រាតបានប្រព្រឹត្តទៅតាមគន្លងនៃការពិចារណាទៅតាមការគិតរបស់ខ្លួនឯងផង
និងចំពោះអ្នកដ៏ទៃផង។ សូក្រាតយល់ថាហាក់ដូចជាមានអត្ថិភាពរបស់ព្រះអាតិទេពនៅក្នុងខ្លួនរបស់គាត់។
គាត់ ហាក់ដូចជាឭសូរសម្លេងស្រែកចេញពីក្នុងខ្លួនគាត់មកហាមប្រាមបង្គាប់ បញ្ជាឲ្យគាត់មិនឲ្យប្រព្រឹត្តអំពើណាដែលមិនគួរគប្បី។
ដូច្នេះ គេពុំអាចកត់សម្គាល់ គំនិតរបស់សូក្រាតមានលក្ខិណៈបែបសាសនា។
ក៏ប៉ុន្តែទោះជាគាត់មានជំនឿទៅលើសាសនាដូម្តេចក៏ដោយ
ក៏សូក្រាតពុំយក សាសនានេះមកធ្វើជាមូលដ្ឋានទ្រឹស្ដីវាសនារបស់មនុស្សដែរ។
ដូច្នេះ គេពុំអាចចាត់ទុកសូក្រាតជាសាវក “អ័រហ្វីស្ម”ទេ។
ខ.ការស្គាល់ខ្លួនឯងដោយខ្លួនឯង
ការបង្ហាត់បង្រៀនរបស់សូក្រាត
មិនមែនស្ថិនៅលើការស្គាល់ ចេះដឹងទ្រឹស្ដិនោះទេ តែវាស្ដិតនៅត្រង់ការដឹកនាំមនុស្សខ្លួនឯងឲ្យស្គាល់ខ្លួនឯងយ៉ាងច្បាស់លាស់។
ចំពោះមតិទូទៅទួអង្ក “កាមីដ” គឺជាគំរូយុវជនម្នាក់ដែលចេះអត់ធន់ តែដែលមិនយល់
មិនស្គាល់ មិនដឹងអ្វីដែលហៅថាសេចក្ដីអំណត់។ ហេតុដូចច្នេះហើយ
បានជាសូក្រាតតាំជាសំនួរប្រទាក់ប្រទងគ្នាសួរយុវជនរូបនេះ ដើម្បីបង្ហាញឲ្យវាឃើញថា
វាមិនទាន់ស្គាល់ខ្លួនវាដោយច្បាស់លាស់ទេ។គឺសូក្រាតបានដេញដោលសួរ រហូតទាល់តែវាឆ្លើយទទួលសារភាពថា វាពុំទាន់ស្គាល់ខ្លួនវាពិតប្រាកដនៅឡើយទេ។
ដូច្នេះសីលធម៌របស់សូក្រាត
គឺធ្វើដូចម្ដេចឲ្យមនុស្សចេះស្គាល់ខ្លួនឯងច្បាស់លាស់។ ក្នុងការតាំងសំណួរម្ដងៗសូក្រាតចង់បញ្ជាក់ថាការស្គាខ្លួនឯង មិនមែនជាការងាយស្រួលទេ។ មនុស្សម្នាក់ៗជឿទាំងខុសថា ស្គាល់ខ្លួនឯងប្រាកដណាស់។ ជំនឿបែបនេះមិនត្រឹមត្រូវទេ
ពីព្រោះមនុស្សម្នាក់ៗពិបាកនិងស្គាល់ខ្លួនឯងឲ្យបានច្បាស់លាស់ណាស់។
គ មនុស្សមិនមែនអាក្រក់ដោយចេតនា
មានកត្តាបីយ៉ាងដែលធ្វើឲមនុស្សប្រព្រឹត្តអំពើអាក្រក់
- កម្លាំងជំរុញពីខាងក្រៅ (ដូចជាការទស្សនាខ្សែភាពយន្ត ឬទំលាប់សង្គម)
- កត្តាធម្មជាតិ (បើមិនលួចដាច់ពោះស្លាប់)
- កត្តាល្ងង់ខ្លៅ មានពីរគឺ
-
អត់ចេះគិត
-
គិតក្នុងផ្លូវខុស
ផ្នែកទី២ អាត្ម័ន
អាត្ម័នជាវិញ្ញាន ឬ ព្រលឹង ជាផ្នែកមួយនៃអាទិទេព
អាត្ម័នចាប់កំណើតលើមនុស្សក្នុងទីតាំងបី
- លក្ខណទីមួយនៃអាត្ម័ន ពោះផ្នែកក្រោម អត់ចេះគិតពិចារណា គិតតែពីឃ្លាន
- បេះដូង ទាក់ទងនឹងការអត់ចេះគិតពិចារណា មានតែកំហឹង។
- គំនិត ផ្នែកខួរក្បាល ចេះគិតពិចារណា។
ជំពូក២ សូក្រាត និងសង្គមមនុស្ស
ផ្នែកទី១ ការបែងចែកវណ្ណ:របស់សូក្រាត
សូក្រាតបានបែងចែកវណ្ណ:ជាបី
v វណ្ណ:ទី១
អ្នកជំនួញប្រជាកសិករដែលប្រកបរបរកសិកម្មបង្កបង្កើនផលធ្វើជំនួញសម្រាប់ចិញ្ចឹម ប្រទេសជាតិ ។
v វណ្ណ:ទី២
ទាហានដែលជាអ្នកការពារប្រទេសជាតិ។
v វណ្ណ:ទី៣ ទស្សនវិទូដែលជាអ្នកដឹលនាំនិង
គ្រប់គ្រងប្រទេសជាតិឲឆ្ពោះទៅរក ការរីកចម្រើន
លូតលាស់ និងយុត្តិធម៌ជាដើម។
ផ្នែកទី២ ច្បាប់
សូក្រាតបានបែងចែកច្បាប់ជាពីរប្រភេទគឺ
v
ច្បាប់សរសេរ
ច្បាប់ដែលបង្កើតឡើងដោយមនុស្សសម្រាប់គ្រប់គ្រងប្រទេស។
v
ច្បាប់ឥតសរសេរ
ជាច្បាប់ក្រឹតក្រមធម្មជាតិដែលមានការទាក់ទង
ប្រពៃណី ទំនៀមទំលាប់
និងសីលធម៌មនុស្សជាតិ។
ផ្នែកទី៣ មនុស្ស
និងស្នេហា
១ទស្សនស្ដីពីមនុស្ស
ធម្មជាតិជាមនុស្សចូលចិត្តរស់នៅប្រមូលផ្ដុំគ្នា។
មនុស្សការរស់នៅក្នុងធម្មជាតិដែលមិនទាន់មានរដ្ឋ មនុស្សមានចរិក កោងកាច
ព្រៃផ្សៃ ក្រអឺតក្រទមដូចជាសត្វ(តិរច្ឆាន)អញ្ជឹង។
តែក្រោយមកបានរស់នៅក្នុងរដ្ឋដោយមានអ្នកដឹកនាំតាមលំដាប់ថ្នាក់ពិទាបទៅខ្ពស់ និងមានច្បាប់សម្រាប់គ្រប់គ្រង
និងមានសីលធម៌សង្គមសម្រាប់អប់រំទើបមនុស្សចេះរស់នៅក្នុងសន្តិភាពដូចបច្ចុប្បន្ននេះ។
២ទស្សនស្ដីពីស្នេហា
ស្នេហាជាការផ្សំធាតុរវាងធាតុញី
និង ធាតុឈ្មោល។ ស្នេហាមិនប្រកាន់ពូជសាសន៍
វណ្ណៈព៌ណសម្បុលទេ។ស្នេហានាំឲ្យមនុស្សមានសេចក្តីសង្ឃឹម ជាងការអស់សង្ឃឹម នាំឲ្យមនុស្សសប្បាយជាងការកើតទុក។
ស្នេហានាំឲ្យមានការបង្ករកមណើតពូជពង្សមនុស្ស។
សម្គាល់:មរណភាពនៃសូក្រាត
ក្នុងឆ្នាំ ៣៩៩ មុនគ្រិះសករាគ
សូក្រាតបានត្រូវគេកាត់ទោសចោតពីបទញុះញង់និងបានធ្វើយុវជនខូច
ជាពិសេសការមើលស្រាលព្រះអាទិទេព
និងការដែលបានណែនាំអាទិទេពចំលែកដល់ប្រជាជានអាតែន។ការកាត់ក្តីរបស់សូក្រាតបានក្លាយជារឿងមួយក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រមនុស្សជាតិ
ព្រោះតែការពារសច្ចភាពសេរីភាពក្នុងការស្វែងយល់ សូក្រាតបានលះបង់ជីវិតរបស់គាត់។រឿងរាវទាំងអស់នេះយើងអាចដឹងបានតាមរយៈការកត់ត្រារបស់សិស្សដ៍ឆ្នើមរបស់គាត់
គឺបា្លតុង ក្នុងសៀវភៅមានឈ្មោះថា Apology ។សូក្រាតត្រូវបានកាត់ទោសប្រហារជីវិតដោយការលេបថ្នាំពុលនេះជាទង្វើមួយយ៉ាងសាហាវឃោរឃៅរនិងគ្មានមូលដ្ឋានច្បាស់លាស់ក្នុងការចោតប្រកាន់
ក៏បានបង្ហាញឃើញពីភាពខ្វះការពិចារណារបស់សង្គមក្នុងសម័យនោះផងតែ។
សូក្រាតបានចាក់ចេញទៅក៏ពិតមែនតែ
ទស្សនៈប្រកបដ៏អត្ថន័យក្នុងជីវិតរបស់គាត់នៅតែស្ថិតនៅជាដរាប។
មុនពេលគាត់បានស្លាប់ទៅគាត់បាននិយាយថា
គាត់អាចស្លាប់បានតែសច្ចភាពមិនអាចស្លាប់បានទេ។
· ទស្សនមួយចំនួនរបស់សូក្រាត
v មនុស្សមានសុច្ចរិតទៀងត្រង់តែងតែក្មេង។
v សម្រាប់ខ្ញុំ
អ្វីដែលខ្ញុំដឹងគឺខ្ញុំមិនចេះអ្វីទាំងអស់។
v រូបសម្រស់ស្អាតជាអំពើកំណាតអាយុខ្លីមួយ។
v សេក្តីស្លាប់អាចជាបំណងចុងក្រោយរបស់មនុស្ស។
v មិនមែនការរស់ទេដែលជាបញ្ហា
តែការរស់នៅដោយត្រឹមត្រូវ។
v នៅពេលធ្វើឲស្មើភាព
មនុស្សស្រីត្រួតមនុស្សប្រុសទៅវិញ។
v ចំនេះដឹងកើតមកពីការរងឿងឆ្ងល់។
v ជីវិតដែលគ្មានការត្រតពីនិត្យ
រស់នៅគ្មានតម្លៃ។
សន្និដា្ឋន
សូក្រាតគឺជាទស្សនវិទូម្នាក់ដែលពិភិពលោកទទួលស្គាល់ថាជា
អ្នកប្រាជ្ញដ៏ល្បីល្បាញបំផុត។តាមស្នាដៃរបស់លោក
ក្នុងនាមជានិស្សិតច្បាប់យើងនិងខិតខំរៀនសូត្រ ដើម្បីអភិឌ្ឍប្រទេសជាតិ។
ឯកសារយោង
·
សៀវភៅ ប្រវត្តិគំនិតនយោបាយសាស្ត្រាចារ្យ អ៊ុន សកក្កដា
·
No comments:
Post a Comment