ការបង្កើតកិច្ចសន្យា

              I.     ការបង្កើតកិច្ចសន្យា

កិច្ចសន្យាមានអានុភាពដោយសារសំណើរ និងស្វីការត្រូវគ្នា[1] ។ ទន្ទឹមនឹងនេះ កិច្ចសន្យាបានបង្កើតឡើងនៅពេលដែលដំណឹងអំពីស្វីការ បានមកដល់អ្នកស្នើ​​ [2] ។

ក.សំណើ

សំណើ គឺជាការបង្ហាញឆន្ទៈជាឯកតោភាគី ដើម្បីសុំបង្កើតកិច្ចសន្យាដែលភ្ជាប់មកជាមួយនូវចំណងគតិយុត្តក្នុងករណីដែលភាគីម្ខាងទៀតបានផ្តល់ស្វីការតបចំពោះសំណើនោះ ។ សំណើអាចធ្វើឡើងដោយមានកំណត់អំលុងពេល ឬគ្មានកំណត់ អំឡុងពេលសម្រាប់ស្វីការបាន ។ អានុភាពនៃសំណើត្រូវកើតឡើងនៅពេលដែលសំណើនោះបានដល់ភាគីម្ខាងទៀត ។ ប៉ុន្តែអានុភាពត្រូវបាត់ បង់ទៅវិញនៅពេលដែលដំណឹងអំពីការដកសំណើវិញបានដល់ភាគីម្យ៉ាងទៀត ក្នុងពេលជាមួយគ្នានិងពេលសំណើដល់ ឬដល់មុនពេលសំណើដល់ ។

សំណើដែលមានកំណត់អំឡុងពេលសម្រាប់ស្វីការ ត្រូវបាត់បង់អានុភាពដោយស្វ័យប្រវត្តិ បើអ្នកស្នើមិនទទួលដំណឹងអំពីស្វីការក្នុងរយៈពេលកំណត់នោះ នៅពេលដែលផុតអំឡុងពេលសម្រាប់ស្វីការ ឬពេលអ្នកស្នើបានទទួលដំណឹងបដិសេធសំណើពីភាគីម្ខាងទៀតក្នុងអំឡុងពេលសម្រាប់ស្វីការ សំណើនោះក៏គ្មានអានុភាពដែរ ។

ចំពោះសំណើមិនកំណត់អំឡុងពេលសម្រាប់ស្វីការ ត្រូវបាត់បង់អានុភាពនៅពេលដែលគួភាគីទទួលសំណើមិនបានយល់ព្រមភ្លាមៗ ក្នុងស្ថានភាពដែលគូរភាគីកំពុងនិយាយគ្នាហើយអាច ឆ្លើយតបភ្លាមៗបាន ។ អ្នកស្នើមិនអាចដកសំណើវិញ  ក្នុងអំឡុងពេលសមរម្យបានទេ ប្រសិនបើ គូភាគីធ្វើសំណើដែលមិននិយាយគ្នា ។ លុះត្រាតែអ្នកស្នើជូនដំណឹងអំពីការដកវិញបានទៅដល់   ភាគីម្ខាងទៀតមុនពេលភាគីនោះជូនដំណឹងអំពីស្វីការទើបការដកសំណើនោះមានអានុភាព ។ កិច្ចសន្យាត្រូវបានកើតឡើងនៅពេលដែលអ្នកទទួលសំណើរយល់ព្រមចំពោះអ្នកស្នើ ។

ខ.ស្វីការ

ស្វីការ គឺជាការបង្ហាញឆន្ទៈយល់ព្រមរបស់អ្នកទទួលសំណើដល់អ្នកស្នើ  ។  នៅពេលដែល ស្វីការបានដល់អ្នកស្នើស្វីការនោះ ត្រូវមានអានុភាពហើយការជូនដំណឹងអំពីការដកស្វីការវិញមាន      លក្ខណៈដូចសំណើដែរ ។ បើស្វីការបានដាក់លក្ខណខណ្ឌ ឬកែប្រែសារធាតុផ្សេងៗ  នៃសំណើ ស្វីការនោះក្លាយជាសំណើថ្មី ​​ ។  ប៉ុន្តែបើលក្ខណខណ្ឌ ឬការកែប្រែនោះមិនធ្វើឲ្យមានការកែប្រែសារធាតុរបស់សំណើទេ ស្វីការនោះមានសុពលភាពក្នុងករណីដែលអ្នកស្នើមិនបានតវ៉ាភ្លាមៗ  ។

           II.     សុពលភាពនៃកិច្ចសន្យា

កិច្ចសន្យាដែលចាត់ទុកថាត្រឹមត្រូវតាមគតិច្បាប់ លុះត្រាតែភាគីទាំងសងខាងគោរពនូវលក្ខខណ្ឌគ្រិះ និងលក្ខខណ្ឌទម្រង់នៅក្នុងដំណាក់កាលបង្កើតកិច្ចសន្យានោះ ។

ក.លក្ខខណ្ឌគ្រីះ

កិច្ចសន្យាមានសុពលភាពនៅពេលដែលគូភាគីបានបំពេញលក្ខខណ្ឌដូចខាងក្រោម៖

Ø  ការព្រមព្រៀង គឺជាឆន្ទៈរបស់គូភាគីក្នុងការបង្កើតកិច្ចសន្យាដោយពិតប្រាកដ​ និង ដោយសេរីគ្មានការគំរាមគំហែង ឆបោក​ឬក្លែងបន្លំពីភាគីណាឡើយ ។  ការព្រមព្រៀង ៖

-        មិនត្រូវមានវិការៈ

      ការបន្លំចេញពីភាគីម្ខាងដែលជាអ្នកលក់ ឬអ្នកជួលដែលបន្លំទៅលើសារពើពន្ធនៃវត្ថុ

      ការភ័ន្តច្រឡំអាចចេញពីអ្នកលក់ ឬអ្នកទិញដែលរួចមានការភ័ន្តច្រឡំទៅលើបុគ្គល ឬសារធាតុនៃវត្ថុ

      ហឹង្សា ត្រូវកើតឡើងចំពោះគូភាគី ហើយចែកជា ២ ប្រភេទ៖

-        រូបកាយ

-        ផ្លូវចិត្ត

ការប្រើហឹង្សា ចំពោះអតិថិជន ដែលមិនមែនជាគូភាគីមិនត្រូវរាប់បញ្ចូលនោះទេ ។

Ø  សមត្ថភាព គឺជាលក្ខណៈសម្បត្តិរបស់បុគ្គលម្នាក់ៗ  ដែលអាចក្លាយជាម្ចាស់សិទ្ធិ និង កាតព្វកិច្ចដែលអាចវិនិច្ឆ័យបាន អំពីលទ្ធផលនៃសកម្មភាពរបស់ខ្លួនដែលអាចធ្វើឲ្យ សកម្មភាពរបស់ខ្លួនមានអានុភាពតាមផ្លូវច្បាប់ ។

គោលការណ៍ ៖ កិច្ចសន្យាត្រូវធ្វើឡើងដោយនីតិជន ដែលគ្មានវិបល្លាសស្មារតី (មានន័យថាមានបញ្ហាខួរក្បាល)និងធ្វើឱ្យកិច្ចសន្យានោះមានសុពលភាព ។ ផ្ទុយទៅវិញ បើសិនកិច្ចសន្យានោះ ធ្វើឡើងដោយអនីតិជន ឬជនមានវិបល្លាសស្មារតី កិច្ចសន្យានឹងគ្មានសុពលភាព។

អញ្ញត្តកម្ម ៖ អនីតិជន ដែលបានចុះកិច្ចព្រមព្រាងហើយ ប្រសិនបើមានការយល់ព្រម ឬការអនុញ្ញាតពីឪពុក ម្តាយ ឬអាណាព្យាបាល កិច្ចសន្យានោះ នឹងមានសុពលភាពឡើងវិញ។

ករណីដែលអនីតិជនមានអត្ថាធិនភាព គឺមានសិទ្ធិ និងកាតព្វកិច្ចដូចនីតិជនដែរ ដែលអាចចុះកិច្ចសន្យា ហើយធ្វើឱ្យកិច្ចសន្យានោះមានសុពលភាព ដោយមិនចាំបាច់មានការយល់ព្រមពីឪពុក ម្តាយ ឬអាណាព្យាបាលនោះទេ។

Ø  កម្មវត្ថុ គឺជាខ្លឹមសារសំខាន់នៃកិច្ចសន្យាដែលកម្មវត្ថុនោះត្រូវតែជាក់លាក់  ដែលអាចធ្វើទៅបាន ឬបំពេញបាន និង ស្របច្បាប់  មិនប៉ះពាល់ដល់របៀបរៀបរយសាធារណៈ  ឬទំនៀមទំលាប់ល្អរបស់ប្រពៃណី ។ ករណីកិច្ចសន្យាមានសុពលភាព ប្រសិនបើភាគីណាមួយមិនបានបំពេញកាតាលិក ឬកាតព្វកិច្ចដែលមានចែងក្នុងកិច្ចសន្យា ភាគីផ្សេងៗ ទៀតអាចប្រើប្រាស់យន្តការតុលាការ ដើម្បីសុំរំលាយកិច្ចសន្យា ឬប្តឹងសុំរឹបអូសទ្រព្យសម្បត្តិយកមកលក់ឡៃឡុង ក្នុងករណីដែលភាគីនោះគ្មានប្រាក់សង ឬប្តឹងដាក់ពន្ធនាគារបង្ខំលើរូបកាយ ប្រសិនភាគីនោះមិនព្រមអនុវត្តកាតពវកិច្ចទៀត។

ការបង្ហាញឆន្ទៈដោយមិនពិតប្រាកដ និងដោយសេរីត្រូវវៀរចាកនូវវិការៈក្នុងការបង្ហាញឆន្ទៈដូចជា៖ ការភ័ន្តច្រឡំ ការឆបោក ការគំរាមកំហែង ការបង្ហាញការមិនពិត  ឬការកេងចំណេញហួសហេតុ  ។

អ្នកបង្ហាញឆន្ទៈអាចលុបចោលកិច្ចសន្យាបានដោយហេតុថា មានការបង្ហាញឆន្ទៈនោះមានវិការៈ ក្នុងករណីដូចខាងក្រោម៖

o   ការបង្ហាញឆន្ទៈត្រូវបានធ្វើឡើងដោយការភ័ន្តច្រឡំ ។

o   ការបង្ហាញឆន្ទៈត្រូវបានធ្វើឡើងដោយការឆបោក ឬការគំរាមកំហែង ឬការបង្ហាញការមិន ពិតរបស់ភាគីម្ខាងទៀត ។

o   ការបង្ហាញឆន្ទៈត្រូវបានធ្វើឡើងដោយអំពើឆ្លៀតឪកាសដោយមានគោលបំណងកេងចំណេញហួសហេតុ​  ។[3]

ខ.លក្ខខណ្ឌទម្រង់    

កិច្ចសន្យាមានអានុភាពទៅបានលុះត្រាតែ​ មានភាគីនៃកិច្ចសន្យាធ្វើឡើងជាលាយលក្ខណ៍អក្សរក្រោមទម្រង់ជាលិខិតយថាភូត ។

កិច្ចសន្យាដែលភាគីម្ខាងទទួលករណីកិច្ចធ្វើអនុប្បទាននូវកម្មសិទ្ធិអចលន វត្ថុ ឬករណីកិច្ចធ្វើលទ្ធកម្មនូវកម្មសិទ្ធិលើអចលនវត្ថុនិងមានអានុភាពលុះត្រាតែបានធ្វើលិខិតយថាភូត ។ [4]

 ធ្វើឡើងដោយផ្ទាល់មាត់  ៖

-         យោងលើក្រឹត្យច្បាប់លេខ ៣៨​ តំលៃ តិចជាង ៥០០០ រៀល

-          ភស្តុតាងគ្មានសុវត្ថិភាពគតិយុត្តិ

ធ្វើឡើងដោយលាយល័ក្ខអក្សរ  ៖

       លិខិតធម្មតា

-         មិនទាមទារឱ្យមានការប្រថាប់ត្រាទេ

-         មានត្រឹមតែស្នាមមេដៃគូភាគី និងសាក្សី

       លិខិតយថាភូត

-         ត្រូវការប្រថាប់ត្រាពីអាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ច  ។ ឧទាហរណ៍ ៖ ត្រាមេឃុំ ត្រាមន្រ្តីសុរិយោដី ត្រាមន្រ្តីសាការី ។

លិខិតយថាភូត មានតំលៃគតិយុត្តិ ឬសុវត្ថិភាពគតិយុត្តិខ្ពស់ជាង លិខិតលាយ​ល័ក្ខអក្សរធម្មតា និងធ្វើឡើងដោយផ្ទាល់មាត់ ។

        III.     ការអនុវត្តកិច្ចសន្យា

កូនបំណុលត្រូវអនុវត្តកាតព្វកិច្ចរបស់ខ្លួនដោយសុចរិត  និងស្មោះត្រង់ឲ្យស្របទៅតាមខ្លឹម សារនៃកិច្ចសន្យា ។  នៅពេលភាគីបានបំពេញកាតព្វកិច្ចរួចរាល់ហើយ បណ្តាលអោយកាតព្វកិច្ចនោះរលត់ ។

ករណីយកិច្ចរបស់កូនបំណុលក្នុងការអនុវត្តកាតព្វកិច្ច៖

១.កូនបំណុលត្រូវអនុវត្តកាតព្វកិច្ចរបស់ខ្លួនអោយស្របទៅតាមខ្លឹមសារនៃកិច្ចសន្យា និងគោលការណ៍នៃភាពសុចរិត និងភាពស្មោះត្រង់ ។

២.ការអនុវត្តកាតព្វកិច្ចរបស់ខ្លួនអោយស្របទៅតាមខ្លឹមសារនៃកិច្ចសន្យា និងគោលការណ៍នៃភាពសុចរិត និងភាពស្មោះត្រង់ ត្រូវចាត់ទុកជាការសងដែលនាំឲ្យ កាតព្វកិច្ចរលត់ ។[5]

ប្រសិនបើកូនបំណុលមិនព្រមអនុវត្តកាតព្វកិច្ចដោយស្ម័គ្រចិត្តទេ ម្ចាស់បំណុលអាចប្តឹងទៅ តុលាការដើម្បីទាមទាឲ្យអនុវត្ត  ។ ប៉ុន្តែបើគូភាគីបានស្រុះស្រួលគ្នាថាមិនទាមទារឲ្យអនុវត្តតាមផ្លូវតុលាការទេ ម្ចាស់បំណុលមិនអាចប្តឹងតុលាការបានឡើយ ។

សិទ្ធិរបស់ម្ចាស់បំណុលក្នុងការទាមទារឲ្យកូនបំណុលអនុវត្តកាតព្វកិច្ចដូចជា៖

១. ម្ចាស់បំណុលអាចទាមទារអោយកូនបំណុលអនុវត្តកាត្វកិច្ចតាមផ្លូវតុលាការ  ។ 

២. ទោះបីជាម្ចាស់បំណុល អាចទាមទារអោយកូនបំណុលអនុវត្តកាត្វកិច្ចតាមផ្លូវតុលាការក៏ដោយម្ចាស់បំណុលមិនអាចទាមទារអោយអនុវត្តតាមផ្លូវតុលាការបានឡើយក្នុងករណីមានការព្រមព្រៀងរវាងភាគីនៃកិច្ចសន្យាថាមិនទាមទារអោយអនុវត្តតាមផ្លូវតុលាការ ។

៣.ទោះបីជាមានការកម្រិតនូវសិទ្ធិទាមទារ ឲ្យអនុវត្តតាមផ្លូវតុលាការដោយសារមានករណីខាងលើនេះក៏ដោយ ប្រសិនបើកូនបំណុលបានអនុវត្តកាតព្វកិច្ចដោយស្ម័គ្រចិត្តហើយ ម្ចាស់បំណុលអាចទទួល និង រក្សាទុកនូវតាវលិកនេះ ដោយចាត់ទុកថាជាការសងបាន ។ [6]

ចំពោះកិច្ចសន្យាអញ្ញមញ្ញ ភាគីដែលត្រូបអនុវត្តកាតព្វកិច្ចមុនមានសិទ្ធិមិនអនុវត្តកាតព្វកិច្ច របស់ខ្លួន បើមានការបារម្មណ៍ថាភាគីម្ខាងទៀតប្រាកដជាមិនអនុវត្តទេ ។ ប៉ុន្តែបើភាគីនោះបានដាក់ប្រតិភោគ ឬមានវិធានការផ្សេងៗទៀត ដើម្បីរំលត់ក្តីបារម្មណ៍នោះហើយបញ្ញត្តិនេះ មិនអនុវត្តទេ ។

ឯកសារយោង

Ø ក្រមរដ្ឋប្បវេណីឆ្នាំ ២០០៧ នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា

Ø ការបកស្រាយក្រមរដ្ឋប្បវេណីឆ្នាំ ២០០៧ នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា

Ø នីតិកាតព្វកិច្ច សាស្ត្រចារ្យ គង់ សុភ័ក្ត្រ   សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទនីតិសាស្ត្រ និងវិទ្យាសាស្ត្រសេដ្ឋកិច្ច ឆ្នាំ ២០១៣

---

[1] មាត្រា ៣៣៦ នៃក្រមរដ្ឋប្បវេណីឆ្នាំ​២០០៧

[2] មាត្រា ៣៤០ នៃក្រមរដ្ឋប្បវេណីឆ្នាំ​២០០៧

[3] មាត្រា ៣៤៥ នៃក្រមរដ្ឋប្បវេណីឆ្នាំ២០០៧

[4] មាត្រា ៣៣៦ កថាខណ្ឌទី២នៃក្រមរដ្ឋប្បវេណីឆ្នាំ២០០៧

[5] មាត្រា៣៨៤  នៃក្រមរដ្ឋប្បវេណីឆ្នាំ២០០៧

[6] មាត្រា៣៨៥  នៃក្រមរដ្ឋប្បវេណីឆ្នាំ២០០៧